منظر ایرانی: منظر مقهور

author

سید امیر منصوری دکتری مطالعات شهری با گرایش معماری منظر، استادیار گروه معماری منظر، دانشگاه تهران

Abstract:

سالیان دراز، این درختان پناهِ جوی آبی بوده‌اند که از سرچشمه محلات به سوی مزارع پایین‌دست روان بود. ردیفی از درختان، سایه خود را بی هیچ منت به جویی می‌بخشید تا بتواند امانت خود را بی‌کم‌وکاست به دست صاحبانش برساند. منظر جوی مارپیچ، برآمده از شکل زمین در پای درختان نظام گرفته از آن، هر اهل دلی را به شوق می‌آورد. شاعران و هنرمندان این سرزمین به دفعات، صحنه‌هایی از این منظر را در آثار خود تجسم کرده‌اند تا بیان حال و فهمی باشد که در کنار آن تجربه کرده‌اند: مردمان سرِ رود آب را می‌فهمند (سهراب سپهری) بنشین بر لب جوی و گذر عمر ببین (حافظ) آب، آئینه عشق گذران است (فریدون مشیری) بنگر که جوی آب چه مستانه می‌رود (اقبال) جوی آبی که روان در نظرت می‌گذرد / آب چشمی است که ما بر گذرت ریخته‌ایم (شاه نعمت‌اله ولی) آن یکی در مرغزار و جوی آب / وآن یکی پهلوی او اندر عذاب (مولوی) تدریجاً این منظره به نماد مشترک خاطرات ایرانیان بدل شد. زندگی جدید اما سرنوشت دیگری برای آن رقم زد. ظهور بتن و جوی سنگی، آب را از ریشه درختان دریغ کرد. در ظاهر، برای حفظ آب و منفعت افزون‌تر، جوی‌ها نفوناپذیر شدند. اما در نتیجه، ریشه‌های درختان خشکید و درختان یک به یک قطع شدند؛ دو خسارت پی‌درپی حاصل این بی‌خردی بود: آب در برابر آفتاب قرار گرفت و تبخیر آن زیاد شد در حدی که با نشت آن به زمین برابری کرد و دیگر آن که منظر مثالی ایرانیان از دست رفت. پارک‎ها و بوستان‌های جدید، اگرچه در شمار مساحت سبز چشمگیرند، اما حالی و خاطره‌ای برنمی‌انگیزند. اینجاست که ارزش گوهرهای سرزمینی آشکارتر می‌گردد. منظرهای ایرانی که مقهور هجوم کمیت و فناوری شدند، به قالی‌های گرانبهایی می‌مانند که در زیر چرخ ماشین‌ها در حال فنایند.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

درآمد / منظر ایرانی

1. پاییز ایران یگانه است زیرا در جانب خود، تابستان و زمستانی را دارد که به کلی منظر دیگری دارند؛ تابستان، سبز و خرم و زمستان، عریان و سوزنده. به مصداق "تعرف الاشیاء باضدادها" پاییز، هویتی ویژه می‌یابد که با اهل نظر حکایت‌های بسیار می‌کند. گوناگونی رنگ‌ها در باغ خزان‌کرده حکایت از کاشت متنوع درختان مثمر دارد؛ درختانی که رنگ و دوره خزان آنها با یکدیگر متفاوت است. این منظره، برآمده از اقتصاد و سن...

full text

منظر ایرانی : رابطه دوگانه

روستاهای‭ ‬ایران‭ ‬مرز‭ ‬روشنی‭ ‬با‭ ‬طبیعت‭ ‬ندارند‭. ‬برای‭ ‬آن‌ها‭ ‬ساخت‌وساز‭ ‬برای‭ ‬سکونت،‭ ‬همسان‭ ‬با‭ ‬طبیعت‭ ‬شکل‭ ‬می‌گیرد‭. ‬در‭ ‬نظر‭ ‬ایرانی‭ ‬طبیعت،‭ ‬موجودی‭ ‬است‭ ‬که‭ ‬زندگی‭ ‬و‭ ‬جریان‭ ‬خود‭ ‬را‭ ‬دارد‭ ‬و‭ ‬برای‭ ‬همسایگی‭ ‬با‭ ‬او،‭ ‬باید‭ ‬سازگاری‭ ‬نشان‭ ‬داد‭. ‬مهار‭ ‬طبیعت‭ ‬یا‭ ‬جدایی‌گزینی‭ ‬از‭ ‬آن‭ ‬خوش‌عاقبت‭ ‬نیست‭. ‬همسازی‭ ‬با‭ ‬طبیعت‭ ‬در‭ ‬طو...

full text

درآمد/ منظر ایرانی

1. این شماره، سومین شماره ای است که "منظر" در هیبت یک مجله بین‌المللی منتشر می شود. همایش زیباشناسی منظر شهری فرصتی بود که با «خوائو فررا نونش»، معمار منظر پرتغالی از نزدیک آشنا شویم. حضور وی در تهران و گفتگو با "منظر" به پرونده او در این شماره از مجله منتهی شد. نونش، نظریه‌پرداز فروتن و فعالی است که طرح‌های زیادی را در نقاط مختلف جهان هدایت کرده است؛ اما آنچه او را شایسته توجه "منظر" قرارداد پ...

full text